Mùa chay là thời gian chuẩn bị mừng biến cố Phục Sinh. Nét đặc thù của phụng vụ Mùa Chay là giúp ý thức ý nghĩa tỗi lỗi và lòng ăn năn sám hối.
Chúng ta biết rằng, sau khi loài người sa ngã, thì sự mong đợi và lòng khao khát được an nghỉ xoay quanh cái chết và sự phục sinh của Đức Kitô. Sự khao khát ơn cứu độ được đo lường qua sự khắc khoải và băn khoăn của con người, khi nhận ra mình là kẻ có tội : ý thức tội lỗi mãnh liệt hàm chứa niềm hy vọng, sự mong chờ và ơn cứu chuộc của Thiên Chúa.
Vì thế, đây là thời gian nghiêm túc trở về với chính mình, thời gian ăn năn trở lại để xác định lại niềm tin của chúng ta vào Thiên Chúa. Đồng thời, đó cũng là thời gian vui mừng, tạ ơn Thiên Chúa về những điều kỳ diệu mà ngài đã thực hiện cho con người từ khởi nguyên cho đến ngày tận thế.
1) Trong ý hướng đó, xức tro trên đầu là một nghi thức có ý nghĩa sâu sắc. Hình ảnh của tro bụi nhắc nhở thân phận mỏng dòn của con người. Phát xuất từ lửa thiêu đốt, tro rất nhẹ, được gió mang đi và trải rộng khắp nơi, là dấu chỉ của sự mau qua, giữa một sự sinh ra mầu nhiệm và một cái chết cũng không kém phần bí ẩn. Ý thức được sự hiện hữu rất giới hạn của mình trên trần gian, con người dễ có cái nhìn thanh thoát, từ bỏ những gì làm cản trở, vướng bận, dù đó là tiền tài, danh vọng, sắc đẹp, hay uy quyền. Xức tro là dấu chỉ của sự đau buồn và ăn năn hối tiếc về những lỗi lầm đã qua.
2) Tuy nhiên, để có thể đón nhận ơn cứu độ hồng phúc, thái độ tích cực hơn được Chúa Giêsu đề cao là « Hãy thống hối và tin vào Phúc Am ». Tro bụi nói lên thân phận hay chết của con người. Thống hối và tin vào Phúc Am mới có thể đạt được sự sống trường sinh.
Thống hối đồng nghĩa với quay lại, trở về với Thiên Chúa tình thương, là Đấng có thể thay đổi quyết định không trừng phạt. Hãy trở về thật lòng, với tất cả con người, với tất cả lý trí và ý chí. Đồng thời phải tin vào Phúc Am với niềm xác tín là, chỉ có Thiên Chúa mới có thể khơi dậy tro tàn, đốt nóng lửa hồng. Chỉ có Thiên Chúa mới làm hồi sinh những gì đã chết đi.
3) Cùng với việc xức tro, niềm tin vững chắc đó được thể hiện qua ba việc lành là, ăn chay, cầu nguyện và chia sẻ, cũng gọi là bố thí.
An chay được xem như một cử chỉ liên đới, hy sinh, hãm mình và dâng hiến, bày tỏ lòng ăn năn sám hối sâu thẳm của con người tội lỗi trước Thiên Chúa vô cùng thánh thiện.
Cầu nguyện là thân thưa với Thiên Chúa là Cha nhân từ, trình bày với ngài thân phận yếu đuối, mỏng dòn để xin ngài cứu giúp, để cảm tạ những hồng ân được trao ban, nhất là lòng thương xót và tha thứ dành cho những người lầm đường biết quay trở về.
Chia sẻ hay bố thí, dưới nhiều hình thức khác nhau, được thực hiện trước hết bằng một thái độ từ chối và xa tránh sự bất công, đầu tranh cho một thế giới công bằng hơn, trong mối liên hệ giữa con người với nhau và trong xã hội, bằng một thái độ dấn thân phục vụ những người đau khổ, vô sản, bị loại trừ, để cho con người được hạnh phúc hơn. Bởi vì giúp đỡ một người nghèo sẽ tẩy xóa đươc tội lỗi, và có giá trị như một của lễ dâng hiến.
Điểu quan trọng là, tất cả những việc lành nầy phải được thực hiện với tất cả tấm lòng, một cách cách kín đáo, với một ý hướng siêu nhiên thì mới có giá trị đem lại ơn cứu độ muôn đời.
*** Đây là thời gian thuận lợi. Đây là ngày cứu độ. Đây là những giờ phút quí báu Chúa dành riêng cho mỗi người chúng ta. Thời gian để sửa đổi. Thời gian để cải thiện. Thời gian để chuẩn bị đón nhận hạnh phúc Nước Trời. Chúng ta hãy cố gắng tận dụng, làm sinh hoa kết quả tốt đẹp. Bởi vì, biết đâu đây là Mùa Chay cuối cùng của chúng ta.
*** Alexander là một vị vua vĩ đại. Trên đường khải hoàn sau khi chinh phạt nhiều nước, ông ng bệnh. Vo thời khắc ấy, những vng đất ông chiếm được, quân đội hùng mạnh, những thanh gươm bén, và sự giàu có không cịn nghĩa lý gì với ơng. Ơng nhận ra rằng ci chết sắp sửa đến và ông sẽ không về kịp mảnh đất quê hương. Ông bảo các sĩ quan của mình:
- “Ta sắp sửa rời bỏ thế gian này. Ta có ba điều nguyện ước. Các ngươi cần phải thực hiện những gì ta bảo”.
Các vị tướng tuân lệnh trong dịng nước mắt.
- “Điều ước đầu tiên của ta là hy bảo thầy thuốc của ta mang ci hịm rỗng của ta về một mình”.
Sau khi cố hít thở một hơi, Alexander nói tiếp:
- “Ước nguyện thứ hai của ta l hy rải vng, bạc v chu bu trong kho tng của ta trn suốt dọc đường đến nấm mồ của ta khi các ngươi mang quan tài của ta ra nghĩa địa”.
Sau khi quấn mình trong chiếc o khốc v nghỉ một lc, ơng nĩi tiếp:
- “Ước muốn cuối cùng của ta là hy đặt 2 bàn tay ta ra bên ngoài cỗ quan tài”.
Mọi người xung quanh ông tất cả đều rất tị mị, nhưng không ai dám hỏi nguyên nhân. Vị cận tướng của Alexander hôn bàn tay ông và hỏi:
- “Thưa đức Vua, chúng thần sẽ làm theo mệnh lệnh của Ngài. Nhưng Ngài có thể cho chúng thần biết tại sao Ngài lại muốn chúng thần làm như vậy hay không?”.
Sau khi gắng thở một hơi dài, Alexander trả lời:
- “Ta muốn mọi người hiểu được ba bài học mà ta đ học được:.
- “ Mong ước thứ nhất của ta, để người thầy thuốc đưa cỗ quan tài về một mình, l để cho người ta nhận ra rằng một vị thầy thuốc không thể nào thực sự chữa bệnh cho người ta. Nhất là khi đối diện với cái chết, thầy thuốc hoàn toàn bất lực. Ta hy vọng mọi người sẽ học được rằng, phải trân quý cuộc sống của họ.
- “Mong ước thứ hai của ta, là để nhắn nhủ mọi người rằng không nên giống như ta, theo đuổi mộng giàu sang. Nếu ta tiêu tốn cả đời chạy theo sự giàu có, ta sẽ lng phí hầu hết thời gian quý báu của đời người.
- “Mong ước thứ ba của ta là để người đời hiểu rằng, ta đến thế gian này với hai bàn tay trắng và ta sẽ rời bỏ thế gian này cũng với hai bàn tay trắng”.